Schaduwwerk: wat is het?

Schaduwwerk of shadow work wat is het en welke voor- en nadelen zijn er aan het doen van schaduwwerk. Je leest het in deze blog.

Luister je liever dan dat je leest? Check dan deze aflevering van de podcast over dit onderwerp.

Het doen van schaduwwerk kun je vergelijken met naar de sportschool gaan: je kunt er vooraf tegenop zien en als je er mee bezig bent, is het niet altijd leuk. Maar achteraf ben je blij dat je het hebt gedaan. Het werk doen kan (spier)pijn opleveren, maar je weet dat je er sterker van wordt. Precies hetzelfde geldt voor het doen van schaduwwerk. 

Wat is de menselijke schaduw?

In een notendop is je menselijke schaduw je ‘donkere kant’. Die plek (in je onderbewustzijn) waar al je geheimen, onderdrukte gevoelens (zoals woede, jaloezie, haat) en primitieve impulsen opgeslagen liggen. De dingen waarvoor je je schaamt, als zonde ziet of eigenlijk niet van jezelf accepteert. Je schaduw is aan het woord als je dingen tegen jezelf zegt, zoals:

• Ik ben niet goed genoeg
• Niemand houdt van mij
• Ik ben niet perfect
• Ik moet voor iedereen om me heen zorgen
• Waarom kan ik niet gewoon normaal zijn?

Waar komt het idee van de menselijke schaduw vandaan?

Het concept van de menselijke schaduw komt van de Zwitserse psychiater en psychoanalist, Carl Jung. Hij beschrijft het zelf als volgt:

Everyone carries a shadow, and the less it is embodied in the individual’s conscious life, the blacker and denser it is.

Wanneer we onze schaduwkant negeren, heeft het de neiging om ons te ondermijnen en ons leven te saboteren. Denk bijvoorbeeld aan verslavingen, weinig zelfvertrouwen, (chronische) ziektes, etc.

Wat is schaduwwerk?

Schaduwwerk is het proces waarbij je je duistere kant gaat onderzoeken en gaat werken aan het zichtbaar maken van dingen die je, bewust of onbewust, ‘achter slot en grendel’ hebt gezet.

Waarom is schaduwwerk belangrijk?

Als je blijft wegstoppen wat er begraven ligt, los je het onderliggende probleem niet op en blijven gevoelens als woede, schuldgevoel, schaamte, afkeer en verdriet steeds terugkomen.

Hebben we allemaal een schaduw zelf?

Ja. En zonder met een vinger te willen wijzen, komt dat door de manier waarop we opgevoed en geconditioneerd worden. We leren wat de maatschappij als ‘goed’ en als ‘slecht’ ziet. Zo is woede bijvoorbeeld iets waarvan we op jonge leeftijd leren dat het niet gepast is (en waarvoor we vaak worden gestraft… hallo huisarrest). Of zo’n moment waarop je iets deed en te horen kreeg: “doe eens normaal” of een afkeurende blik van je ouders waardoor jij je klein en beschaamd voelde.

Iedereen maakt dingen mee die vaak niet helemaal verwerkt worden. Op zo’n heftig moment gaan onze hersenen over op een overlevingsstand en zijn we niet helemaal aanwezig bij en ons bewust van wat er gebeurt. Het R-systeem (vecht, vlucht, bevries) neemt het van ons over. Door onze hogere hersensystemen (neocortex- en limbische systeem) af te sluiten, ontstaat een beschermingsmechanisme om te kunnen overleven. Op dat moment ontstaat een ‘trauma’. Een trauma is alles wat we meemaakten in ons leven wat de neocortex- en limbische systeem niet bewust en emotioneel konden verwerken. Het is echter nog wel in je onderbewustzijn aanwezig. Vaak ben je je hier niet eens meer van bewust en heb je manieren gevonden om eromheen te werken, zodat je niet getriggerd wordt.

Wat is je gouden schaduw?

Volgens Jung is “the shadow ninety percent pure gold”. Wat hij hiermee bedoelt, is dat onze schaduwkant ons ook veel moois kan brengen als we bereid zijn om ernaar te kijken. Uit de schaduwkant kan bijvoorbeeld kunst ontstaan of innovaties. En aan de slag gaan met je schaduwkant biedt je ook de kans om als mens enorm te groeien. Zeker wie zich op spiritueel gebied wil ontwikkelen, ontkomt niet aan het doen van schaduwwerk.

Is schaduwwerk gevaarlijk?

‘When shadow-work is neglected, the soul feels dry, brittle, like an empty vessel’. — S. Wolf

Het lastige is dat je schaduw zelfstandig kan opereren, zonder dat jij je daar bewust van bent. Je onderbewuste neemt de controle over, bijvoorbeeld doordat je iets zegt waar je later spijt van hebt of je gezichtsuitdrukking anders is dan wat jij wellicht voelt/bedoelt.

Niets met je schaduwkant doen, kan (en ik wil je niet bang maken) gevaarlijk zijn. Je schaduwkant wil begrepen en geaccepteerd worden. Hoe langer de schaduw weggestopt wordt in het onderbewustzijn hoe harder hij aan de bel begint te trekken. Dat kan zich bijvoorbeeld uiten in het vertellen van leugens, woedeaanvallen, (chronische) ziektes, burn out of depressie.

Het kan zich ook uiten in projectie. Dit betekent dat je dingen in anderen ziet die eigenlijk in jezelf zitten. Psychotherapeut Robert A. Johnson schrijft er het volgende over:

‘We generally seek to punish that which reminds us most uncomfortable about the part of ourselves that we have not come to terms with, and we often ‘see’ these disowned qualities in the world around us.’

Er zijn verschillende manieren waarop we anderen kunnen ‘straffen’ die ons spiegelen. We kunnen ze bekritiseren, afwijzen, haten of fysiek iets aandoen. Pas als je jezelf volledig omarmt, stopt het projecteren.

Is schaduwwerk gevaarlijk? Ik denk dat het op de langere termijn schadelijker is als je niets doet. Mijn advies is dan ook om er mee te beginnen. Dat wil overigens niet zeggen dat het een makkelijk proces is. Wel eentje dat de moeite meer dan waard is.

Let op: start alleen met schaduwwerk als je een gezonde portie zelfliefde en eigenwaarde ervaart. Is dat nog niet het geval? Begin dan bijvoorbeeld met het lezen van dit boek Love Yourself Like Your Life Depends on It, het boek Je kunt je leven helen (+ het werkboek) of doe mee aan mijn self-care challenge.

Voordelen schaduwwerk

Zelf deed ik al aan schaduwwerk zonder dat ik me ervan bewust was door te schrijven. Toen ik bewust met schaduwwerk aan de slag ging, kwamen daar diepere lagen bij wat me heel veel gebracht heeft. Dit zijn voordelen van schaduwwerk die vaak ervaren worden:

• Meer zelfliefde ervaren en jezelf meer accepteren
• Betere relaties met anderen ervaren
• Meer vertrouwen op je authentieke zelf
• Je energieker en gezonder voelen en een beter werkend immuunsysteem hebben
• Meer mentale, emotionele, en spirituele helderheid
• Meer compassie en begrip voelen voor anderen/mensen die je niet aardig vindt
• Creatiever zijn
• Verborgen talenten ontdekken
• Meer helderheid over je passie en purpose
• Verbeterde psychische en mentale gezondheid ervaren
• Je moediger voelen (om het onbekende tegemoet te treden en JOUW leven te leven)
• Makkelijker toegang ervaren tot je ziel/hogere zelf
• Je compleet voelen
• Makkelijker je grenzen kunnen aangeven

Zes vragen voordat je start met schaduwwerk

Voordat je aan schaduwwerk begint, is het goed om jezelf af te vragen of je hier klaar voor bent. Dat is (nog) niet bij iedereen het geval (en da’s helemaal prima). Je kunt jezelf de vragen hieronder stellen (en eerlijk beantwoorden…) om te beoordelen of jij er klaar voor bent:

Heb je al gewerkt aan je zelfliefde?

Nee? Dan kan schaduwwerk too much voor jou zijn. Als je weinig eigenwaarde hebt, ga dan niet met schaduwwerk aan de slag en richt je eerst op het vergroten van je zelfliefde en eigenwaarde.

Wil je er tijd voor vrijmaken? 

Schaduwwerk kun je niet half doen. Je doet het of je doet het niet. En ja, je kunt best af en toe een stapje terugdoen, maar in de basis vraagt het om toewijding, doorzettingsvermogen en discipline.

Ben je op zoek naar de waarheid? 

Schaduwwerk kan moeilijk en enorm confronterend zijn (maar ook erg de moeite waard). Ben jij op zoek naar de waarheid of wil je validatie? In dat laatste geval kun je er beter niet aan beginnen.

Kun je een neutrale plek opzoeken?

Het is belangrijk dat je een neutrale plek hebt waar je kunt relaxen en ontspannen, vrij van stress en kritiek (van jezelf of anderen). Heb je een plek waar je je terug kunt trekken? Sta je open om met dingen, zoals meditatie of mindfulness-technieken aan de slag te gaan?

Begrijp jij dat je niet je gedachten bent? 

Om schaduwwerk het meeste effect te laten hebben, is het essentieel dat je beseft dat jij niet je gedachten bent. Alleen vanuit je ware kern (je ziel) kun je je schaduw zien voor wat hij is en begrijpen dat dit jou niet definieert.

Doe je al aan zelf-compassie?

Kun je lief voor en begripvol zijn naar jezelf? Er gaat shit naar boven komen. Het is belangrijk dat je jezelf dan niet veroordeelt, maar juist omarmt.

Tip: documenteer het proces, bijvoorbeeld door een dagboek bij te houden of door te tekenen. Welke ontdekkingen doe je, waar droom je over, welke veranderingen merk je op? Je proces bijhouden, zorgt ervoor dat je sneller groeit en helpt je om makkelijker verbanden te zien.

Hoe doe je schaduwwerk?

Schaduwwerk kun je op verschillende manieren doen. Ik noem er een paar op. Probeer verschillende dingen uit en kijk wat het beste bij jou past.

1.    Uit je door te tekenen/schilderen

Via tekenen en schilderen kun je al je emoties uiten. Niet te veel over nadenken, maar gewoon je handen het werk laten doen. Hoe spontaner je werkt, hoe beter het is. Welke gevoelens en emoties zijn er op dit moment? Hebben ze een vorm, kleur, textuur? Zitten deze gevoelens ergens in je lichaam? Zo ja, waar? Zo niet, waar zijn ze dan?

2.    Schrijf erover

Je kunt verschillende dingen doen. Een optie is het schrijven van een verzonnen (fictie) verhaal waarin je een karakters/personen verwerkt die alle slechte gewoontes in zich hebben die jij je maar kunt bedenken. Is dit niet jouw ding? Dan kun je ook een journal of dagboek bijhouden en schrijven over jouw donkere kant. Waar leidt de schaduw je naartoe? Is het een gebeurtenis uit het verleden? Hoe voelde jij je toen? Wanneer word je nu nog getriggerd, wat doet dat met je? Beschrijf ook positieve gevoelens die je ervaart. Wanneer voel je die en wat doet het met je?

3.    Schrijf een brief

Schrijf een brief (die je niet verstuurt) waarin je al je gevoelens zet. Dat kan een brief aan jezelf zijn of iemand die sterke emoties in jou naar boven brengt. Waarom heb je deze gevoelens en wat doet het met je?

4.    Ga in gesprek met je schaduwkant

Carl Jung noemde dit ‘Active Imagination’. Als je weerstand voelt tegen deze optie, I get it…, maar probeer het eens. Misschien verras je jezelf wel…

Wil je het proberen? Zoek een rustige ruimte of, doe je ogen dicht en focus je op het moment. Welke vraag wil je je schaduw stellen? Stel je vraag in gedachten en wacht even. Misschien ‘hoor’ of ‘zie’ je een antwoord. Neem alles waar en laat alles er zijn. Het kan helpen om na afloop op te schrijven wat je hebt ervaren.

5.    De spiegeltechniek

Ga eens na wat je in anderen aanspreekt en waar je je aan irriteert. In hoeverre ben je hier aan het ‘spiegelen’? Zijn het karaktereigenschappen waar je bij jezelf voor wegloopt of die je juist meer zou willen laten zien? Stel jezelf de vraag: wat is van mij, wat is van de ander en wat is van ons allebei?

6.    Mediteer

Mediteren kan je helpen om bij je emoties te komen en/of ze te verwerken. Er zijn allerlei meditaties online te vinden vaak ook met een thema, zoals vergeving.

7.    Voelen

We zijn vaak geneigd om onze emoties en gevoelens uit de weg te gaan. De andere keuze is er niet voor weg te rennen en ze te doorvoelen. Voel het echt en dans het uit je lijf, schrijf erover of verbeeld je emoties in een tekening. En ja, dat proces kan pijnlijk zijn. Maar die pijn is tijdelijk en helpt je om uiteindelijk lekkerder in je vel te zitten.

8.    Koester je innerlijke kind

Veel trauma’s ontstaan in onze kindertijd. Vaak zijn deze trauma’s het meest pijnlijk en diepgeworteld. Dit zijn de wonden waardoor we onszelf niet goed genoeg vinden of iedereen belangrijker vinden dan onszelf. Wat kan helpen is je innerlijke kind te koesteren. Bijvoorbeeld door jezelf als kind voor je te zien, in gedachten te omarmen en te zeggen: Ik houd van jou en ik ben er voor je. Het klinkt misschien heel vaag (vond ik wel toen ik dit voor het eerst deed), maar het werkte wel… #tranenmettuiten.

Schaduwwerk kan voelen als onlogisch. Je gaat recht op de pijn af in plaats van er voor weg te lopen, maar hierdoor leer je jezelf écht kennen. Die momenten die schuren, zijn kansen om jezelf beter te leren kennen en jezelf op een diep niveau te helen. Volledig jezelf kunnen zijn, geeft ontzettend veel rust. Dat mag ik elke dag meer en meer ervaren en gun ik jou ook!

Schaduwwerk cursus

Vind jij het lastig om zomaar met schaduwwerk te beginnen Mijn online training Schrijf jezelf beter, kan een mooi vertrekpunt zijn.

‘Until you make the unconscious conscious, it will direct your life and you will call it fate.’

Carl Jung